Ik zie het zo voor me: over twintig jaar komt opnieuw de veerboot aan, over de golven van de Witte Zee. Ik loop door het dorp Solovki en klop op de deur van één van de appartementen in het houten gebouw. Dasha doet open en heet me welkom in haar keuken: een ronde tafel in een krappe ruimte, een ketel heet water op de betegelde kachel. Er staat een pan soep op het vuur, borsjt die net zo smaakt als de mijne. Er zullen mensen aan tafel zitten en ze zullen een stukje opschuiven om plaats voor me te maken. Iemand schuift zijn stoel wat weg van de koelkast zodat de deur open kan, om kaas en boter op tafel te zetten. Ik zou gaan zitten en Dasha zou me aankijken. Ze zou dezelfde uitstraling hebben van een jong meisje, en haar blik zou er opnieuw voor zorgen dat onze werelden, de hare en de mijne, samenvallen.
We lopen over het eiland, op weg naar de winkel om sap te kopen. Dasha wijst naar een hardloper aan de andere kant van de zandweg. De beroemde jonge fotograaf van het eiland – iedereen kent hem. Je kunt nergens met Dasha komen zonder dat ze met andere eilanders in gesprek raakt. Kinderen giechelen als ze langsloopt. Oude mannen omhelzen haar, met tranen in hun ogen. “En hoe noemen ze jou?” vraag ik, denkend aan de fotograaf van het eiland. Wie is zij in deze gemeenschap? “Strange, just strange”, zegt Dasha. Als de kinderen die ze lesgeeft langs haar lopen zonder haar te groeten, denkt ze dat ze haar raar vinden. Dasha sprint er vandoor, onze kinderen rennen gierend van het lachen achter haar aan. Ze is niet te plaatsen, deze jonge vrouw waar jong en oud omheen cirkelen. Ik denk dat haar leerlingen niet weten wat ze met haar moeten, verlegen worden, en in hun stugge zelf verdwijnen. Als Dasha kijkt, dan ziet ze alles.
In het scheepvaartmuseum hangt een foto van Dasha’s vader, die jong stierf en wiens werk ze nu voortzet. Ze bouwen oude schepen na, zoals ze ook gebouwd werden in de tijd dat walvisvaart en zeehondenjacht de enige manieren waren om op deze noordelijke eilanden te overleven. Met haar buurman, een schrijver, waakt Dasha ervoor dat de orthodoxe kerk de goelag-geschiedenis van het eiland niet al te gemakkelijk onder het rijkgeborduurde kleed veegt. In de dorpswinkel staat een doos met een handgeschreven briefje erop, voor donaties voor Dasha’s zomercursus en om kinderen uit te nodigen mee te doen. Kunstzinnige vrienden uit Sint Petersburg komen hier om met de kinderen van het eiland een animatiefilm te maken van hun eigen tekeningen.
Tijdens onze paar dagen in Solovki krijgen we slechts een glimp te zien van de vele mysteries van deze groep eilanden. Bolshoi Zayatsky’s begroeide steenlabyrinten verbergen hoe oud ze zijn en waarvoor ze ooit dienden. De beluga walvissen laten enkel hun witte rug zien als ze aan de oppervlakte komen. Enorme poelen op de moddersporen buiten het dorp beletten ons verder landinwaarts het eiland te verkennen. De zware stenen muren van het klooster beschermden pelgrims en sloten gevangenen op, uit het zicht van de wereld. De lucht is koel en zwaar. Ik voel me alsof ik deel uitmaak van het oneindig universum, op deze plaats waar de tijd langzaam gaat en waar de geschiedenis tastbaar is. We verkennen de omgeving rond het dorp, voegen ons bij onze vrienden aan de keukentafel en spelen spelletjes op het strand. De lichtheid in de bewegingen van Dasha slaat over op de mensen om haar heen. Zij is de stille kracht achter alles dat hier gebeurt.
We vertrekken te vroeg weer van het eiland. Zo welkom als we waren, had ik nog veel langer willen blijven. Maar de veerboot is de komende dagen vol geboekt en we moeten onze reis vervolgen. Onze vrienden zwaaien ons uit, terwijl we op het dek staan en de boot zich langzaam losmaakt. De torens van het klooster in de verte worden kleiner. De figuurtjes op de pier blijven zwaaien, tot ze uit zicht verdwijnen. Ik huil. Op dit eiland, klein en koud en verlaten in de uitgestrekte Witte Zee, met een geschiedenis van ellende, van zwaar leven, dood en verdriet, vond ik troost. Er lopen onzichtbare lijnen tussen de mensen, en er zijn mensen zoals Dasha, die deze lijnen zien en er een patroon in weven.
Leave a Reply